මිනිසුන් නිරීක්‍ෂණය කළත් නැතත්, විඥානයක් සහිත නිරීක්‍ෂකයන් සිටියත් නැතත් අංශු ගැටෙයි. එසේ ගැටීමෙන් පසු ඇතැමි විට ප්‍රතිබද්ධ ගුණවලට අගය ලැබෙනු ඇත. එහෙත් මෙි අගය පමණක් නොව අංශු ද ඇත්තේත් එදා තිබුණේත් අද අප වැනි නිරීක්‍ෂකයන් නිරීක්‍ෂණය කරන, අර්ථකථනය කරන ආකාරයට මිස ඊනියා වාස්තවික පරමාර්ථ ආකාරයකට නො වෙි. විිද්‍යාලංකාර විවරණයේ ප්‍රධාන කරුණක් වනුයේ එයයි.
ඊනියා යථාර්ථවාදී විවරණය අනුව, අංශු අප ඇතත් නැතත් පවතියි. එපමණක් නොව අංශුවල ප්‍රතිබද්ධ ගුණවලට මැන්නත් නැතත් යමිකිසි නිශ්චිත අගයක් වෙයි. ඊනියා යථාර්ථවාදීන්ට අනුව ක්වොන්ටමි භෞතිකයට මෙි අගය කුමක් දැයි කල්තබා කිවහැකි නොවන බැවින් ඒ දැනුමි පද්ධතිය අසමිපුර්ණ වෙයි. මෙහි වැදගත් කරුණු තුනක් කියැවෙන බව තේරුමි ගත යුතු ය. ඉන් කරුණු දෙකක් අපි පළමුව සඳහන් කරමු. එකක් නමි මැන්නත් නැතත් අංශුවල ප්‍රතිබද්ධ ගුණවලට නිශ්චිත අගයන් තිබෙන බව ය. අනෙක ඒ නිශ්චිත අගය ගැන පුරෝකථනයක් කිරීමට ක්වොන්ටමි භෞතිකයට නොහැකි බව ය.
මෙි කරුණු දෙක සමිබන්ධයෙන් විද්‍යාලංකාර විවරණයෙහි දී කියැවෙන්නේ වෙනත් ම දෙයකි. එහි ක්වොන්ටමි අංශුවලට මැන්නත් නොමැන්නත් ප්‍රතිබද්ධ ගුණවලට නිශ්චිත අගයන් ඇතැයි නො පිළිගැනෙයි. එහි දී කියැවෙන්නේ එවැනි අගය එකකට වඩා ඇති බවත් මැනීමක් හෝ මැනීමට ලක්කිරීමක් හෝ හේතුවෙන් ඒ ගුණයකට අගයක් ලැබෙන බවත් එසේ ලැබෙන අගය නිරීක්‍ෂණය කිරීමට හැකි බවත් ය. කෝපන්හේගන් විවරණයෙහි දී ප්‍රතිබද්ධ ගුණවලට එකදු අගයක්වත් නැතැයි ද එයට අගයක් ලබා දෙන්නේ නිරීක්‍ෂකයා යැයි ද කියැවෙයි.
විද්‍යාලංකාර විවරණයත් කෝපන්හේගන් විවරණයත් යන දෙක ම මැනීමට පෙර ඒ අගය පුරෝකථනය කිරීමට නොහැකිවීම සමිබන්ධයෙන් එකඟ වෙයි. විද්‍යාලංකාර විවරණයෙහි දී මැනීමට පෙර යන්න මැනීමට හෝ මැනීමට ලක්කිරීමට හෝ පෙර යනුවෙන් සංශෝධනය වෙයි. එයට හේතුව නිරීක්‍ෂකයන්ගේ සවිඥානික මැදිහත්වීමකින් තොරව ද ඒ ගුණවලට අගයක් ලබාගත හැකි බැවිනි. මෙි කරුණු අප කීපවතාවක් ම සඳහන් කර ඇති නමුත් ඒ බව නැවත නැවතත් මතක් කිරීමෙි වරදක් නැත.
දැන් අපි තුන්වැනි කරුණ ගැන වැඩිදුරටත් සාකචිඡා කරමු. මෙය ක්වොන්ටමි භෞතිකයෙහි මෙන් ම නිවිටෝනීය හා සාපේක්‍ෂතාවාදී භෞතිකයේදීත්, එනමි සමිභාව්‍ය භෞතිකයේත් වැදගත් වෙයි. එහි දී ඊනියා යථාර්ථවාදී විවරණයෙන් කියැවෙන්නේ අප අද මනින අගය පමණක් නොව අංශු ද ලෝක නිර්මාණයේ සිට හෝ විකාශනයේ ඒ අංශු ඇති වූ දිනයේ සිට හෝ සැමදාමත් ලෝකයේ (විශ්වයේ) පැවති බව ය. අප වැනි සවිඥානික නිරීක්‍ෂකයන් කරන්නේ මෙි අංශු සහ ගුණ සොයා ගැනීම ය. එමෙන් ම ඒ ගුණවල අගය ද මැනගැනීම ය.
අපට මෙහි දී පැහැදිලි කිරීම සඳහා සමිභාව්‍ය භෞතිකය යොදාගත හැකි ය. විශේෂයෙන් ම නිවිටෝනීය යාන්ත්‍රිකය යොදාගත හැකි ය. එසේ කරන්නේ එය කාහටත් පාහේ තේරුමි ගත හැකි සරල පද්ධතියක් වන බැවිනි. නිවිටෝනීය යාන්ත්‍රිකයෙහි අංශුවක හෝ වස්තුවක හෝ ගම්‍යතාව මෙන් ම පිහිටීම ගැන ද එක්විට කියැවෙයි. ඒ ගුණ ප්‍රතිබද්ධ ගුණ වුවත් නිවිටෝනීය යාන්ත්‍රිකයට එහි ගැටළුවක් නැත. ඒ ගුණවල අගය එකවිට පවතින අතර ඒවා එකවිට මැනගත හැකි ද වෙයි. එපමණක් නො වෙි. මැනගත්තත් නැතත් නිරීක්‍ෂණය කළත් නැතත් ඒ අගය මෙන් ම අංශු හා වස්තු ද පවතියි.
කෝපන්හේගන් විවරණයට ද නිවිටෝනීය අංශු හා වස්තු සමිබන්ධයෙන් ගැටළුවක් නැත. එයට අනුව ද නිවිටෝනීය අංශු හා වස්තු පවතියි. අප නිරීක්‍ෂණය කළත් නැතත් ඒ අංශු හා වස්තු පවතියි. එසේ නමි වර්තමානයේ දී මෙන් ම ඉතා ඈත අතීතයේ දී ද ඒ අංශු හා වස්තු ද එහි ගුණ ද අපෙන් තොරව, එනමි නිරීක්‍ෂකයාගෙන් තොරව පැවතිය යුතුව ඇත. නිවිටෝනීය අංශු හා වස්තු නිරීක්‍ෂකයාගෙන් තොරව පවතින්නේ යැයි කෝපන්හේගන් විවරණයෙහි කියන්නේ යැයි අප සඳහන් කරන්නේ එයට පටහැණි වන්නක් එහි කියා නැති බැවිනි.
එහෙත් මෙහි ගැටළුවක් ඇතැයි යමකුට සිතෙන්නට හැකි ය. ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයට අනුව නිරීක්‍ෂණය කළ නොහැකි දේ ගැන කිසිවක් කිව නො හැකි ය. ඈත අතීතයේ යමක් පැවතියේ යැයි ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයට අනුව අප තීරණය කරන්නේ කෙසේ ද? මෙහි දී ද අතීතයට බලපාන පරිදි නිරීක්‍ෂකයා තම සංකල්ප නිර්මාණය කරගන්නේ ය යන්න යොදා ගැනීමට සිදුවෙයි. ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයට ප්‍රශ්නයක් වන්නේ වර්තමානයේ දී ද යමක් නිරීක්‍ෂණය කිරීමට නොහැකි වූ විට ඒ සමිබන්ධයෙන් නිගමනවලට පැමිණීමෙි දී ය. ක්වොන්ටමි අංශුවක හෝ පද්ධතියක හෝ ප්‍රතිබද්ධ ගුණයෙහි අගය ගැන ද වර්තමානයේ දී ද ඒ නිරීක්‍ෂණය කරන තෙක් කිසිවක් කිව නොහැකි ය.
එහෙත් වර්තමානයේ දී නිවිටෝනීය අංශුවක පිහිටීම හා ගම්‍යතාව ගැන යමක් කීම කෝපන්හේගන් විවරණයට ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ ඒවා සමගාමීව නිරීක්‍ෂණය කළ හැකි බැවිනි. එබැවින් ඒ ගුණ නිරීක්‍ෂකයාගෙන් තොරව පවතින්නේ යැයි කීම කෝපන්හේගන් විවරණයට ගැටළුවක් නො වෙයි. එයින් පෙනී යන්නේ නිවිටෝනීය ඉන්ද්‍රිය ගෝචර අංශු හා පද්ධති හා සාධාරණ වශයෙන් ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංකල්ප සමිබන්ධයෙන් කෝපන්හේගන් විවරණය ද ඊනියා යථාර්ථවාදී විවරණයක් බවට පත්වන බව ය.
කෝපන්හේගන් විවරණය ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංසිද්ධි හා සංකල්ප සමිබන්ධයෙන් ඊනියා යථාර්ථවාදී විවරණයක් බවට පත්වීමටත් ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන සංසිිද්ධි සමිබන්ධයෙන් වෙනත් ස්ථාවරයකටත් යොමු වන්නේ ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයේ ආභාසයෙනි. එකී ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයේ පුරෝගාමියකු වූ අර්නස්ටි මාක් විද්වතා භෞතික විද්‍යාවෙි පැහැදිලි කිරීමි ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංකල්පවලින් පමණක් කළයුතු බව ප්‍රකාශ කෙළේ ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංකල්පවලට විශේෂිත වැදගත්කමක් ආරෝපණය කිරීමෙන් ය.
කෝපන්හේගන් විවරණය ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංකල්ප සමිබන්ධයෙන් එතරමි වැදගත්කමක් දැක්වූයේ මාක් විද්වතා වැන්නන් ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදයේ දී ද එලෙස ම ක්‍රියාකර ඇති බැවින් යැයි සිතිය හැකි ය. මාක් විද්වතා බුදුදහම ගැන ද උනන්දුවක් දැක්වූවෙක් විය. ඔහු බුදුදහමෙි ප්‍රත්‍යක්‍ෂය ගැන කියන දේ ඇතැමි විට වැරදියට අවබෝධ කරගත්තා විය හැකි ය. බුදුදහමෙි ප්‍රත්‍යක්‍ෂය යනු පංචෙන්ද්‍රිය ගැන කතාකරන ඊනියා ඉන්ද්‍රිය ගෝචර ප්‍රත්‍යක්‍ෂයකට වඩා බටහිර අර්ථයෙන් නමි ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන ප්‍රත්‍යක්‍ෂයකි. එය ඉන්ද්‍රියක් වූ ද එහෙත් බටහිරයන්ගේ පංචෙන්ද්‍රියන්ට අයත් නොවන්නා වූ ද මනසට ඇතිවන ප්‍රත්‍යක්‍ෂයකි.
මාක් විිද්වතාට මෙි ගැන එතරමි නිරවුල් වැටහීමක් නොවූ බව පැහැදිලි ය. ඔහුට පමණක් නොව බුදුදහම ගැන ලියන කියන බොහෝ බටහිර පඬුවන්ට බුදුදහමෙි සංකල්ප ගැන එතරමි අවබෝධයක් නැත. එහෙත් අපේ බෞද්ධ විද්වත්තු බොහෝ විට බුදුදහමෙි එන ධර්ම කරුණු ද පැහැදිලි කරගැනීම සඳහා බටහිර පඬුවන් වෙත ඇදී යන්නේ පහනට ආකර්ෂණය වන ඇතැමි කෘමීන් මෙනි. ඔවුහු විනාශය කරා ඇදී යති.
ඒ කෙසේ වෙතත් ඉන්ද්‍රියානුභූතවාදය අනුසාරයෙන් ගොඩනැගුණු කෝපන්හේගන් විවරණයෙන් බටහිර දර්ශනයේ ඇතැමි අංශවලට පහර වැදිණි. විශේෂයෙන් ම වාස්තවික දැනුමට හා අඩුම තරමින් ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන වස්තු සමිබන්ධ දැනුම සමිබන්ධයෙන් නිරීක්‍ෂකයාගේ ස්වායත්තවීමට දරුණු ප්‍රහාරයක් එල්ල විණි. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන, එනමි පංචෙන්ද්‍රියන්ට ගෝචර නොවන සංකල්ප ඉන්ද්‍රිය ගෝචර වීමෙි දී නිරීක්‍ෂකයාගේ මැදිහත්වීම මෙහි දී අපේ විශේෂ අවධානයට යොමු වෙයි.
ක්වොන්ටමි අංශුවක ප්‍රතිබද්ධ ගුණය ගැන කිසිවක් කිව නොහැකි බවත් එහි දී ඒ ප්‍රතිබද්ධ ගුණයේ අගය ලබාදෙන්නේ නිරීක්‍ෂකයා ය යන බවත් ප්‍රකාශ කිරීමෙන් කෝපන්හේගන් විවරණය විසින් නිරීක්‍ෂකයා හා නිරීක්‍ෂ්‍යය අතර සමිබන්ධය එළි දැක්විණි. මෙය අඩුම තරමෙන් ක්වොන්ටමි අංශු වැනි ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන පද්ධතීන් සමිබන්ධයෙන් වාස්තවිකත්වයට හා යථාර්ථයට එල්ල කරන ලද මරු පහරක් විය.
1982 දී ඇස්පෙ විද්වතා විසින් කරන ලද පරීක්‍ෂණවලින් පසු කෝපන්හේගන් විවරණය තහවුරු විය. ඒ සමග නිරීක්‍ෂකයා හා නිරීක්‍ෂ්‍යය වෙන් කරනු ලැබූ කාටීසීය තාප්පය ද කඩා වැටිණි. කාටීසීය තාප්පය යන්නෙන් නිරීක්‍ෂකයා හා නිරීක්‍ෂ්‍යය තාප්පයකින් හෝ බිත්තියකින් හෝ මෙන් වෙන් කෙරී ඇති බවත් තාප්පයේ එක් පැත්තක ඇති නිරීක්‍ෂකයා තාප්පයේ අනෙක් පැත්තේ ඇති නිරීක්‍ෂ්‍යය නිරීක්‍ෂණය කරන්නේ නිරීක්‍ෂ්‍යය වාස්තවික පවත්නා එකක් ලෙස ගැනීමෙන් හා ඒ සමිබන්ධයෙන් බලපෑමක් නොකර බවත් ආදී වශයෙන් කෙරෙන උපකල්පනය හැඳින්වෙයි.
අඩුම තරමෙන් ක්වොන්ටමි අංශු සමිබන්ධයෙන් නිරීක්‍ෂකයා සක්‍රීය වශයෙන් නිරීක්‍ෂණයේ දී මැදිහත්වන බව කෝපන්හේගන් විවරණයෙන් කියැවිණි. ක්වොන්ටමි අංශුවක ප්‍රතිබද්ධ ගුණයෙහි අගය ලබාදෙන්නේ නිරී’ක්‍ෂකයා බව කීමෙන් මෙි මැදිහත්වීම ප්‍රකාශවිණි. ඇස්පෙ විද්වතාගේ පරීක්‍ෂණවලින් පසුව අසූවෙි දශකයේ මුල්භාගයේ දී මෙි අදහස් අපට ද බලපෑවෙි ය. කෝපන්හේගන් විවරණයෙන් අඩුම තරමෙන් ක්වොන්ටමි අංශු සමිබන්ධයෙන් වාස්තවිකත්වයක් නැති බවට අපට ඒත්තු ගැනිවිණි. එහෙත් නිවිටෝනීය පද්ධති සමිබන්ධයෙන් එයින් කිසිවක් නො කියැවෙන බව අපට කල්යෑමෙි දී අවබෝධ විය. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර සංකල්ප හා ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන සංකල්ප පිළිබඳ ව දෙයාකාරයකින් සැලකීම අපට ප්‍රශ්නයක් විය.
අංශු හා පද්ධති යනු මොනවා ද? අපේ මූලික ප්‍රශ්නය වනුයේ එයයි. ඊනියා යථාර්ථවාදී විවරණයටත් කෝපන්හේගන් විවරණයටත් මෙය ප්‍රශ්නයක් නො වෙි. පුටුව, පෑන ආදී පංචෙන්ද්‍රියන්ට ගෝචර වන දෑ අපෙන්, එනමි නිරීක්‍ෂකයාගෙන් තොරව පවතින බව ඒ විවරණ දෙකෙහි ම උපකල්පනය වෙයි. කෝපන්හේගන් විවරණයෙහි දී ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන සංකල්ප සමිබන්ධයෙන් නමි නිරීක්‍ෂකයා යමි මැදිහත්වීමක් කරන බව කියැවෙයි. එහෙත් ඒ ඊනියා මැදිහත්වීම ඒ කියන ආකාරයේ මැදිහත්වීමක් නොවන බවත් වඩා ගැඹුරු මැදිහත්වීමක් නිරී’ක්‍ෂකයා විසින් කෙරෙන බවත් අපට අවබෝධ විය. අපට ඒ අවබෝධය ලැබුණේ බුදුදහමෙනි.
